Erika skreiv bok om Russlands naboland – nå vil «alle» høyre henne fortelja

Forfattar Erika Fatland opplever ei enorm interesse for boka ho har skrive om dei 14 landa som har grense til Russland. Boka «Grensen» kjem nå i stort nytt opplag, og forfattaren seier ho kunne halde foredrag om Russland kvar einaste dag.

Erika Fatland kjenner Russland betre enn dei fleste etter å ha reist langs alle dei 14 landa som har grense til Russland, deriblant Norge. Ideen til boka fekk ho etter at ho drøymde at ho gjekk på eit kart der ho heile tida såg på grensa til Russland.

Nå kjem boka i nytt opplag på åtte tusen, og forfattaren blir nedringd av folk som vil høyra meir om både boka og forholda i Russland elles. Også boka «Sovjetistan», som kom ut i 2014, har vore utseld frå forlaget og kjem i nytt stort opplag.

Meiningslaus krig

Me møter den travle forfattaren på kafé i Oslo medan ho tek seg ein kort pause frå førebuingane til neste bokprosjekt.

– Eigentleg skulle eg ha halde foredrag om den siste boka mi, frå Himalaya, men nå er det krigen i Ukraina som opptek folk, så nå blir det i staden forholda i Russland og Ukraina det handlar om.

– Kva tenkjer du om det som skjer i Ukraina nå?

– Eg synest det er ein ufatteleg tragedie. Først og fremst for menneska i Ukraina, men også for Russland som får heile økonomien sin øydelagt og dagleg sender tusenvis av unge menn ut som soldatar i det som er ein totalt meiningslaus krig.

Sjølv for ei som kjenner tilhøva i Ukraina og Russland godt, kom den brutale krigen overraskande.

– Det gir inga rasjonell meining at Russland skal gå til krig mot ein nasjon som står dei så nær både kulturelt og språkleg og der så mange er i familie med kvarandre over landegrensene. Samstundes veit me at Putin er i stand til å utføra særs brutale handlingar. Det såg me blant anna i krigen mot Tsjetsjenia, der han bomba Groznyj til det var ingenting igjen av byen. Slik sett er kjem det ikkje overraskande at krigen er så brutal og øydeleggjande.

Frå slakteriarbeidar til vegetarianar

Erika Fatland er frå gard og er fødd og oppvaksen i Ølen i Vindafjord kommune i Rogaland. Familien driv eitt av Norges største slakteri. Sjølv fekk ho debuten sin i slakteriet alt som 10-åring.

– Det naturlege hadde kanskje vore at eg hadde byrja i kantina eller med å pakka karbonadar. Men far min sette meg til å jobba i grovstykkavdelinga. Der stod eg med eitt i det som lokalt blir kalla «litla helvete». Han tenkte at han måtte sette meg i skikkeleg arbeid, eg som berre dreiv rundt og las bøker heile sommaren. Det gjekk heldigvis ikkje meir enn eit par dagar før Næringsmiddeltilsynet kom på umeldt besøk, og så vart eg heldigvis flytta til ei anna avdeling.

Etter å ha vakse opp i blant slakterifolk er det mange som blir overraska over at forfattaren har enda opp som vegetarianar.

– Familien min trudde først at det var eit ungdomsopprør, men nå har dei forsona seg med at det er slik det er. Eg er ikkje imot at folk et kjøt, men for meg har bakgrunnen frå slakteriet rett og slett gjort at eg har fått nok av død og blod. Dessutan er det ikkje berekraftig å eta så mykje kjøt som mange gjer i dag, seier ho.

Ville ut i verda

Heilt sidan ho var åtte år gammal har Fatland bore på draumen om å bli forfattar. Men det var litt vanskeleg å gå rundt i den vesle bygda og ha slike store draumar.

– Det var ikkje mange slike som meg då eg vaks opp, og eg fann tidleg ut at eg ville ut i verda. Ungdomstida var vanskeleg, og eg kom i ein klasse der det var eit dårleg miljø. Kanskje var ikkje ungdomstida mi vanskelegare enn for andre, men for meg var det viktig å komma meg fortast mogeleg ut for å oppleva verda og lære meg nye språk.

Forfattaren flytta derfor heimanfrå som 16-åring for å gå på vidaregåande i Frankrike og sidan Finland. Etterpå utdanna ho seg til sosialantropolog, men forfattardraumen hadde ho med seg heile tida.

– Eg vil oppmoda andre ungdomar til å koma seg ut og lære seg andre språk og kulturar. I dag er det altfor mykje fokus på at ein skal koma seg ut i jobb fortast mogleg for å byrja å tena seg opp med pensjonspoeng, seier ho.

Drøymde om å skriva den store romanen

Sjølv etter mange kritikarroste og populære bøker meiner Fatland at ho ennå har til gode å skriva den store skjønnlitterære boka, den store romanen. Ho byrja med å skriva barneboka «Foreldrekrigen» og har halde fram med å skriva sakprosabøker med heilt spesielle reiseskildringar, blant anna frå Tsjernobyl.

– Eg brukar lang tid på research til bøkene mine, og då eg skulle skrive «Grensen», reiste eg i til saman 259 dagar fordelt på to lange og to litt kortare reiser. Då mannen min høyrde om ideen min om å reisa gjennom dei 14 landa, trekte han berre teppet godt over hovudet fordi han med ein gong forsto at det var ein god idé og at eg kom til å vera vekke lenge. Heldigvis er han sjølv forfattar og støttar meg i mine mange og tidkrevjande prosjekt.

Mannen ho snakkar om er den kjente forfattaren Erik Fosnes Hansen. Dei er alltid den første til å lesa kvarandre sine bøker, og Fatland omtalar han som sin faste og næraste redaktør.

For tida jobbar ho med eit nytt bokprosjekt som handlar om det portugisiske emperiet, ei bok som ikkje er venta å koma ut før i 2024.

– Så då går det vel endå fleire år før den store romanen kjem frå Erika Fatland?

– Kven veit, kanskje kjem eg plutseleg med den store slakteriromanen, ler forfattaren.

Erika Fatland

* Fødd i 1983

* Forfattar og sosialantropolog. Snakkar åtte språk, blant dei russisk.

* Debuterte i 2009 med barneboka «Foreldrekrigen». Er kjend for bøker som «Englebyen – historier fra Beslan» (2011), «Sovjetistan» (2015), «Høyt – en reise i Himalaya» (2020) og «Grensen – en reise rundt Russland» (2017).

* I sistnemnde reiste ho gjennom Nord-Korea, Kina, Mongolia, Kasakhstan, Aserbajdsjan, Georgia, Ukraina, Kviterussland, Litauen, Polen, Latvia, Estland, Finland og Norge – pluss Nordaustpassasjen.

(©NPK)