Jelsa-området kan få over tusen nye arbeidsplassar: Kva betyr det på godt og vondt?

Jelsa-området kan bli åstad for ei industrireising utan like, om alle planane som er på gang slår til. Arbeidsplassar og vekst kan komma, men ikkje utan inngrep, støy og endringar.

Zoom Førre Neste

Hydrogenfabrikk, produksjon av havvind-turbinar og utviding av Norsk Stein, vil kunna gi over 1000 nye arbeidsplassar i framtida. Desse planane er alle på full fart inn i kommuneplanen. Torsdag kveld inviterte kommunen difor til folkemøte på Jelsa bygdehus der dei tre industriaktørane la fram prosjekta sine, med opning for spørsmål frå ein korona-full sal etterpå. Rundt femti personar følgde også møtet digitalt.

Ikkje meiningsbryting

Det blei ikkje opna for debatt på dette møtet. Eit slik møte vil bli skipa seinare, ifølge kommunalsjef Torbjørn Guggedal.

Planane for hydrogenfabrikk blei presenterte først. Håpet er at første fase kan stå klar i første kvartal 2024. Målet er då å produsera fire-fem containerar med hydrogen per dag. Kvar container skal innehalda mellom 850 og 1000 kilo hydrogen, og dei sendast med skip til ulike land i Europa. Det vil vera rundt eitt anløp av skip i veka, samt litt transport på veg. På dette stadiet vil det bli mellom 25 og 40 arbeidsplassar knytt til hydrogenfabrikken.

Meir straum må til

Før ein hydrogenfabrikken går over i fase 2 i 2025/2026, må kapasiteten i linjenettet opp, for produksjon av hydrogen, krev mykje energi. I andre fase vil ein ha trong for 80 MW straum, då kan ein laga 36 til 40 containerar med hydrogen per dag. Dette vil krevja skipsanløp to til tre gonger i veka, samt noko vegtransport. Åslaug Thorsen Tveiterå lurte på om den auka straumoverføringa skal skje i lufta eller i sjøen. Svein-Erik Figved, direktør for samfunnskontakt og informasjon i Gen2 Energy, sa at det blir Haugaland Kraft si oppgåve å vurdera når den tid kjem.

–Ja, det blir støy

Figved understreka også at det skal vera heilt trygt for naboar til hydrogenfabrikken.

–Tryggleik er svært viktig for oss. Me byggjer difor tryggleikskultur i alle ledd. Og me opererer ikkje på kanten av det lova krev, men legg oss godt innanfor. Det er avgjerande når me transporterer hydrogen der folk ferdast.

–Vil det bli mykje støy frå hydrogenfabrikken, spurte Berit F. Haugsland.

–Ja, det vil bli noko støy frå handtering av containerar, kranar og anna maskineri, som til dømes kompressorar og kjøleanlegg. Men me må naturlegvis halde oss innafor forskriftene, svarte Figved.

Varme til jordbær?

Hydrogenproduksjon skaper restavfall i form av oksygen og varme. Varmen ser Figved for seg mellom anna kan brukast til dyrking av jordbær og landbasert oppdrett. Oksygenet kan brukast til smolt-oppdrett på land.

–Kvifor ikkje heller leggja hydrogenfabrikken i Hylen, nær krafta, men langt unna folk, undra Tore Thorsen. På det svara Svein-Erik Figved at Jelsa blei valt fordi her låg det eit alt eit industriområde med bygning og kai.

Kor kan du sjå steinbrotet?

Norsk Stein sysselset i dag 280 menneske (190 er fast tilsette). Av desse er 40 pendlarar. Får knuseverket utvida, vil dette dobla produksjonen til rundt 24 millionar tonn per år og gi 100 nye arbeidsplassar. Verksemda ønsker å utvida med 2800 mål i retning nord-aust frå dagens steinbrot.

Prosjektleiar Odd Hotvedt viste nokre illustrasjonar over kor det nye steinbrotet vil vera synleg, mellom anna frå Grytenuten og Helgafjellet. Han vedgjekk at prosjektet vil ha nokre ulemper for friluftsliv og i form av støy og for folk i Høyvik, men denne støyen vil minka etter kvart som ein gneg seg nedover i fjellet, forklarte han.

–Me druknar i støv

Kjetil Berakvam var skeptisk til Hotvedt sin presentasjon.

– Me druknar i støv. Det vil bli eit før og etter for folk langs Økstrafjorden også. Eg trur ikkje på det Norsk Stein seier. Og det har vore lite hjelp å få frå kommunen. Kommunen hoppar når Norsk Stein seier hopp. Hotvedt forsikra at ein vil halda seg innafor lovas krav vedrørande støy og støv, og at all avrenning frå det nye steinbrotet vil gå til Sandsfjorden og ikkje Økstrafjorden. Brotet vil heller ikkje bli synleg frå Økstrafjorden. Transporten frå uttaket skal gå gjennom tunnel.

–Havvind er framtida

Windworks Jelsa sine planar om å laga flytande havvindturbinar på Berakvam fekk ingen spørsmål frå salen, sjølv om dette er det største prosjektet. Norsea er sterkt inne i prosjektet, og konsernsjef John E. Stangeland fortalde møtelyden på Jelsa at selskapet framover vil satsa tungt på havvind på djupt vatn. Då er det ei føremon å ha hand om mest mogleg av næringskjeden sjølve. Det gir Berakvam unike moglegheiter til, ifølge konsernsjefen. I dag blir mange av delane kjøpte utanlands, og monteringa skjer ei rekke ulike stader. Får ein til masseproduksjon av havvindturbinar på ein stad, vil kostnadane gå ned, og behovet for subsidiar forsvinna. Marknaden er stor og den ligg nært Berakvam, forklarte han. EU sitt mål er at havvind skal gi 450 GWh innan 2050. Det tilsvarar 32500 flytande einingar.

Mål om hundre vindturbinar i året

Planane vil krevja 800 mål på Berakvam, flytting av fylkesveg og endring av farled. Oppsida er at produksjonen kan gi 1000 nye arbeidsplassar. Målet er å laga 100 havvindturbinar i året. 31. mars 2022 blir D-dagen for om Windworks Jelsa går vidare med planane. Då skal alle konsekvensutgreiingar vera klare. Går dei vidare, er ønsket å starta produksjonen i 2027/28 og halda fram i opptil 50 år.