Hus i Suldal: Lindum

Eksotisk som ei dronning på låveball, ligg bygningen i enden av den gran-mørke alleen som leier inn frå riksvegen. Den nordvende fasaden nikkar lett sveitser-stilig mot det hellelagde tunet.

Rundt duvar rolege plenar, før baksida byr på utsikt mot dei slake Tjøstheimsgardane med Bølgjanuten og Skute mot himmelranda. Frå aust kjem Suldalslågen, blank og brei, utan hast på sin veg vest og nedover dalen til fjorden og Sand.

Denne saka stod på trykk 11. november 2006

Den engelske adelsmannen

Den engelske adelsmannen, kjent som lord Sibthorp, forelska seg grundig i staden. Fiskeentusiasten budde fleire sesongar i eit adskillig mindre fasjonabelt hus på Oddamoen, lengre oppe i dalføret, før han seint på sommaren 1885 kunne flytta inn i prakthuset sitt. Sett opp på hektiske tre månader av eit tjuetals snikkarar under leiing av byggmeister Osmund Tveitane. Berre det beste tømmeret blei brukt; handplukka frå Steine, Underbakka, Kolbeinsveit og Øystad i Kvilldal.

Selskap, jakt og fiske

Så kunne det ekstravagante Lindums-livet begynna. Med selskap under høge himlingar, reinsjakt i høgheia og sjølvsagt fiske, som også lordens tre døtre var med på. Men om eit engelsk overklassehus står på god aristokratisk fot, er det langt frå sjølvhjulpe, praktisk sett.

– Lorden måtte dei fø som ein hund, kan du veta, ler Nils Steine. Etter snart 80 år som nabo, har han Lindums-historia i fingertuppane. Morfar hans, Orm Underbakke, rodde for lorden og hjelpte til med å få storlaksane i båten når dei var komne på kroken. Og når Sibthorpane ved sesongslutt på hausten, vende nasen heim igjen, var det farfar hans, Narve Steine, som røkta etter huset. Og dei to hestane dei brukte for å frakta prammane oppetter dalen, etter endt fiskedag.

William Booth på Lindum

Også mor og faster hans var blant den lokale staben på Lindum, der lorden dreiv eit livleg selskapsliv med mange besøkjande som nytte av laks, lokale viltdelikatessar og kyllinghanar. Frelsesarmeens grunnleggjar William Booth var ein dei som nytte godt av husets varme gjestfridom.

Varmt var det nok ikkje for dei to kvinnene som rankar seg for fotografen i 1908. Ein liten pause blei det på dei i klesvasken ved Lågen. Svale og svaie står dei taust ved stampane, utan spor av verken neglesprett eller motløyse i sine innsvinga kjolar.

Ein skjepeleg og raus mann

Nils ser på den vene mor si og smiler. Han har aldri høyrt anna enn det som også skriftlege kjelder seier; at lorden var ein skjepeleg og raus mann.

– Dei var gode bussar, fortel han om forholdet mellom rorkaren og aristokraten. Lorden sende stadig foto heim med han, men Nils seier dei sjeldan kom opp på veggen.

– Han totte vel det blei nok med dei lange dagane der, om han ikkje skulle ha det på stoveveggane med.

Tuberkoloseheim

I 1914 kom krigen, og lorden drog for aldri å komma tilbake. Eit par år etter krigen var huset på hender i Stavanger og Haugesund, før Stavanger Tuberkoloseforening, avdeling av Nasjonalforeningen mot Tuberkolosen for Folkehelsen overtok det for 70 000 kroner i 1920. Og dermed var det duka for heilt andre gjester.

Staselege Lindum blei heimen for smågutar frå byen som var truga av den smittsome sjukdomen. Dei fleste var i småskulealder, og somme blei buande i fleire år. På høgaloftet står framleis potter frå den tida. Nede i hallen står turnbukken dei kunne inkassera eit egg på, om dei klarte å hoppa over den. Nils hugsar at gutane sjeldan var å sjå i grenda. Men når bygutane dukka opp i akebakken på Underbakka eller i Steinshølen om sommaren, viska leiken ut alle skilje.

– Dei var ikkje ringare dei enn oss, minnest Nils, som også veit at det ikkje berre var gaman å vera smågut på Lindum på den tida.

Spøkjelseshistorier og fantasi

Spøkjelseshistoriane om Lindum er mange og lever sine eigne standhaftige liv. Gutane som blei høyrt leikande utanfor veggen ein vinterførmiddag etterlet seg ikkje eit einaste fotspor i nysnøen som låg den dagen. Fleire fortel om lydar og fornemmingar som er eit hundre år gammalt trehus av slike dimensjonar verdig. Ved foten av trappa som leier oppover i etasjane heng lordens portrett. Dei som har prøvd, seier blikket hans ikkje er å komma unna, same kor i rommet ein står. Fantasi var det som truleg berga Lindum frå den tyske okkupasjonsmakta i 1940.

Tyskarane mista lysta

Nils Steine hugsar godt at det kom opp skilt med åtvaring om smittsam sjukdom ved vegen, og at tyskarane dermed mista lysta på huset. Under krigen fungerte huset ei tid som Waisenhus der også jenter kom, og heilt på krigs-tampen kom det også tuberkuløse pasientar dit frå eit sanatorium på Sørlandet. Dei utgjorde sikkert det bleikaste innslaget i det improviserte gledestoget som gjekk langs vegen ved Steine våren 1945. Då var Nils 18 år og var ein av dei 10-12 sjelene som gjekk freden inn langs vegen.

Slitne husmødre

Etter krigen blei drifta lagt om. Lindum blei ein oase for slitne husmødre, som fekk seg to-tre vekers kvile og oppvarting, deretter feriestad for pensjonistar. Først i 1995 skifta Lindum igjen eigarar. Då overtok eit tysk ektepar staden og satsa på hotell- og konferansedrift. Det gjer også dagens eigar Rune Dramsdahl som kjøpte huset i 2001 der kongeparet benka seg til lunsj under sitt vårlege suldalsbesøk same året.

Kunstsamling på lakseslottet

Med den nye eigaren fekk lakseslottet ei omfangsrik kunstsamling som heng rundt om i bygningen og set sitt markante preg på romma. Kunsten har også inntatt ladyens gamle soverom som nå er blitt utstillingssal. Går det slik planane seier, blir golfbane ei sentral del av framtidas utsikt. Stovene nede er forlengst oppdaga som stilige rammer for store dagar, bryllaup især, og i andre høgda styrer gjerne travle konferansefolk med powerpoint-visningar og overheads. Etter gastromisk jakt i historie-arkiva, blir Lordens meny med vilt, laks, puddingar og molter trylla fram på eit lite, men hektisk kjøkken.

Men i somme hjørne av det store huset, herskar til ei kvar tid ei stille der tida nøler med å gå vidare.

Kjelder: Hallvard H.Hoftun: Suldal kultursoge og Lakseslottet Lindums eigne brosjyrer